EKG aslında bir voltmetredir. Kalp üzerindeki elektiriksel potansiyel farkı kağıt uzerine zamana bağlı olarak değerini çizer. Biraz kafa karışıklığı olmadan örneklerle açıklayacağım. Video ile görseller ortaktır. Dilerseniz direk videoyu da izleyebilirsiniz.
Voltmetre elektiriksel potansiyel farkı yada potansiyel değişimi bize gösterir.
Hemen bir örnek ile durumu açıklayalım. Bir küre düşünelim ve bir yarısı negatif öbür yarısıda pozitif yüklü olsun. Voltmetreyi bu iki kutbun uçlarına bağladığımızda voltmetre bize bir değer atayacak. Voltmetrenin kutupları ile bağlanan kutupların aynı olduğuna dikkat edelim. Küre üzerinde her hangi bir yük geçişinin olmadığını da varsayarak EKG bize zamana bağlı olarak düz pozitif (izoelektirik hattın üzerinde) bir değer atar. (kırmızı ile gösterilen)
Şimdi EKG‘yi ters bağladığımızı düşünelim. Voltmetre yine bize bir değer atıyacak (sarı renkli) ama bu sefer negatif bir değer olacak. Bunuda bize zamana bağlı olarak düz çizgi şeklinde, izoelektirik hattın altında ve ona paralel olarak gösterecek.
Şimdi gelelim kalbe ,
Kalpteki durum biraz farklı. Burada kasılma ve gevşeme sırasında potansiyel fark sürekli bir değişkenlik içinde. Bu yüzden hem atriumların kasılması hem de ventriküllerin kasılması sırasında sabit olmayan artan yada azalan çizgiler (dalgalar) oluşmakta.
Potansiyel farkın olmadığı durumlarda da bu çizgi izoelektirik hatta seyretmekte (ilerde yine bahsedilecek olan PR aralığı, ST segmenti, ve TP aralığı)
Daha iyi anlaşılabilmesi ve atriumların kasılmasının EKG’ye yansımasını görebilmeniz için videoyu izlemenizi öneririm.
Normalde kalp kası içi negatif yüklü dışı pozitif yüklüdür. Kalp kası kasıldığında iyon değişimi ile kalp kası dış yüzeyi negatif yüklü hale gelir. Kasılma olan kas kitlesi ile henüz uyarılmamış (kasılmamış) olan kas kitlesi arasında potansiyel fark oluşur. Bu farkı EKG cihazı derimizin üzerinden ölçer.
Sinüs odağından çıkan atrial uyarının yukardan aşağıya ve sağdan sola doğru ilerlediğine dikkat edin(normal kalbin aksı ile benzer ).
Uyarı hemen hemen yarılandığında potansiyel fark en yüksek değere ulaşır ve P dalgası tepe değerine ulaşır.
Sonrasında tüm atrial doku kasıldığında potansiyel fark olmadığından çizgi izoelektirik hatta geri döner.
NOT : Sağ atrium genişlemesinde ampütüdü yüksek bir P dalgası sol atrium genişlemesinde ise bifazik geniş P dalgasının oluşmasının sebebini bu anlattıklarımdan çıkarabilirsiniz.
Sıra ventriküllerin kasılmasında,
Burada iki konuya değinmek gerek
- Fizik dersinden vektör konusunu hatırlayalım. Vektörün gücü (uzunluğu) olduğu kadar yönü de çok önemli! Eğer bu potansiyel farkın yönü elektrotlara dik ise gerçekte bir potansiyel fark olmasına rağmen ekg bize sıfırı yani izoelektirik hattı gösterecektir. Bu farkı görebilmek için farklı bir açıdan elektrotları yerleştirmek gerekir. Bu yüzden günümüzde kalbi her açıdan görmeye çalışan 12 derivasyonlu EKG kullanmaktayız(Neden posterior yada sağ ekg çekiyoruz cevabını da buradan çıkartabilirsiniz).
- Diğer konu elektrotların kutblarının oluşu. Oluşan vektör bu kutuplara ters yönlü ise EKG bize ters bir dalga gösterecektir. Yine aynı mantık ile elektrotların ters bağlanması durumunda EKG bize yine ters dalgalar gösterecektir.
Örn: AVR derivasyonu kalbi tam tersinden (ileti yönünün) görmektedir. Oluşan tüm vektörler de AVR derivasyonuna uzaklaşır bu yüzden AVR derivasyonunda dalgalar ters(izoelektirik hattın altında) görünür. Tersi bir durumda yani pozitif bir QRS dalgası görünmesi durumunda ekstremite derivasyonları yanlış bağlanmış olabileceği akılda tutulmalıdır.
AV noddan bekletilen iletinin ventrikülleri ilk uyardığı yer interventriküler septumdur. Sağ ve sol dal ile her iki ventrikül uyarımı ilerler. Sağ ventrikülün uyarımı soldan önce tamalanır. Sol ventrikülün kalan kısmının da uyarılması ile tüm ventrikül kasılması tamamlanmış olur. Bu durumda potansiyel bir fark olmadığından siyah ile gösterilen izoelektirik hatta ilerleyen bir çizgi oluşur.
Oluşan vektörler ayrı renkler ile ekg kağıdı üzerinde yansımaları gösterilmiştir. Oluşan vektörler ile elektrotların konumuna dikkat edin! Bu örnekte anlatılan derivasyon aslında D1 derivasyonudur. (sağ kol negatif sol kol pozitif kutup).
Son olarak T dalgası;
Bu dalga ventriküllerin repolarizasyonu ile oluşan potansiyel fark ile oluşur. Burada kasılmanın tam tersi bir vektörel hareket beklemek yani negatif bir t dalgası oluşmasını beklemek hiç de mantıksız değil. Pozitif dalganın oluşmasının sebebi kalpte son kasılan dokuların ilk repolarize olmasından kaynaklanmakta. Bu çözümlemeyi çizerek siz de yapabilirsiniz.
Ek bilgi: Ventriküllerin kasılması özelleşmiş ileti sistemi sayesinde atriumlara göre kitlesi fazla olmasına rağmen çok kısa bir sürede tamamlanır.
*Konu anlatımı Uzm. Dr. Ertuğ GÜNSOY tarafından hazırlanmıştır.
