Akut böbrek yetmezliği (ABY) böbrek fonksiyonlarının ani ve hızlı geri döndürülebilir kaybı ile ortaya çıkan bir durumdur. Toksik artıkların birikmesi, böbrek fonksiyonlarının saatler ve günler içinde bozulmasına sebep olabilir.
Acil servislerde akut böbrek yetmezliği tanısını, ilk tedavisini ve olası taburculuk-yatışını hemşirelik takibi açısından değerlendireceğiz.
Akut böbrek yetmezliği, üç farklı nedenle oluşabilir. Bunlar;
Prerenal → Böbrek kan akımının azalması (Şok, hipotansiyon, dehidratasyon, vb.) (Acil servislerde karşılaşılan ABY’lerin yaklaşık %90’ını oluşturur.)
Renal → Renal parankimal (böbrek dokusunda) hasar;
Postrenal → idrar yolu obstrüksiyonu (Taş, tümör,vb.) olarak karşımıza çıkar. Aşığıdaki resimde prerenal, renal ve postrenal ABY’nin sırasıyla tutulum yerleri gösterilmektedir.
Akut böbrek yetmezliğinde en sık görülen semptomlar;
- Bulantı/kusma
- Baş dönmesi
- Konfüzyon
- Susama
- Ortastatik değişiklikler
- Azalmış idrar miktarı
şeklinde sıralanabilir. Ancak unutulmamalıdır ki ABY ile acil servise başvuran hasta sayısı yok denecek kadar azdır. Örneğin, ağır bir ishal ya da oral alım bozukluğu olan hastanın, var olan sorunlarına ABY’nin eklenmesi gibi başvuran hastaların bir çoğunun başvuru şikayetlerini başka bir hastalığın sebep olduğu semptomlar oluşturabilir.
Hastanın volüm durumu değerlendirilmeli:
- Hipotansiyon,
- Taşikardi,
- Müköz membranlar,
- Deri turgoru araştırılmalıdır.
Laboratuvar tetkiklerinde nelere bakılabilir
- Elektrolitler
- Ca, Mg dahil istenmeli
- BUN/kreatinin (kabaca hastanın kreatin düzeyinin referans değerler üzerinde olması ABY olarak tanımlanabilir. Ancak bilinen kronik böbrek yetmezliği olan ve daha önceki rutinde kreatin değeri yüksek olan hastalarda ise daha önceki kreatin düzeyine göre %30 artış olup olmadığı bakılmalıdır.)
- Tam idrar analizi
- Kan, lökosit, kristal ve silendir açısından
- Tam kan sayımı
- Kronik hastalıkla birlikte anemi
- Kan gazı analizi
- Ph, HCO3 gibi parametreler ile asidoz takibi açısndan
- USG ile tıkanıklık dışlanır- özellikle yaşlı erkeklerde (ör: prostat hipertrofisi, prostatit)
- EKG; Hiperkalemi gibi elektrolit bozukluklarında EKG değişikliklerini gözlemlemek için kontrol edilmelidir.
Tedavide neler yapılır
- Hipoksisi olan hastalarda oksijen desteği sağlanır
- İdrar çıkışı takibi için foley sonda ile idrar miktarı takibi yapılır
- Volüm eksikliğinde iV hidrasyon tedavisi yapılır
- Elektrolit bozukluklarının düzeltilmesi sağlanır
ABY’nin acil servis takibinde öncelikle elektrolit bozuklukları kontrol edilmelidir.
Dehidratasyon ya da gastroenterit gibi volüm kaybına bağlı prerenal ABY’de öncelikle iv ve oral hidrasyona acil serviste vakit kaybetmeden başlanmalı, idrar çıkışı ise yakından takip edilmelidir.
Acil Diyaliz Endikasyonları
- Kontrol edilemeyen hiperkalemi (K>6.5 mmol/L veya yükseliyor)
- İnatçı hipoksi ile giden ve kontrol edilemeyen sıvı yüklenmesi veya konservatif önlemlere yanıtsızlık
- Üremik perikardit
- Progresif üremik/metabolik ensefalopati, nöbet, asteriks
- Serum Na<115 veya >165 meq/L
- NaHCO3’a dirençli ağır metabolik asidoz veya tekrar doz NaHCO3 verilmesi kontrendike olanlar
- Üremiye bağlı kanama
- Yüksek BUN/Cr seviyesi ( BUN<100 mg/dL tutulması önerilir, hasta bazında karar verilmeli)
Akut böbrek yetmezliğinin nihai tedavisi diyalizdir. Ancak unutulmamalıdır ki acil servise ABY ile başvuran hastaların %90 ı prerenal kaynaklıdır. Bu da çoğu zaman geri döndürülebilir bir sebeptir ve çoğu hasta diyalize gerek kalmadan normal böbrek fonksiyonlarına geri dönebilmektedir.
